WARROZA - CZY STOSOWAĆ RAMKI PRACY?
Podczas prelekcji na temat hodowli pszczół w jednym z WODR wywiązała się dyskusja miedzy prelegentem a moim starszym kolegą, pszczelarzem o dużej wiedzy i bardzo doświadczonym. Kolega twierdził stanowczo, że wycinanie ramki pracy przynosi więcej strat w miodzie i niepotrzebnie wyprodukowanym wosku niż korzyści z niszczenia warrozy. Dyskusja ta sprowokowała mnie do analizy rachunkowej strat i zysków przy wycinaniu zasklepionego czerwia trutowego z ramki pracy. Przedstawię dwa sposoby przeprowadzenia tej analizy.
Sposób pierwszy:
ZYSKI
1. Ile zyskamy pszczół przez uwolnienie ich od pasożytów:
1 dcm.kwadratowy plastra ma 800 komórek pszczelich i 626 trutowych.
Ramka wlp. ma 3,4x2,4 = 8,16 dcm. kwadratowych x 626 = 5108 komórek trutowych.
Zakładam, że tylko w co drugiej komórce jest jedna samica, która może wychować 3 córki. Razem z matką z komórki wychodzą 4 samice. Wycinając 1 ramkę niszczę:
5108:2x4=10216 roztoczy.
Jest to oczywiście założenie czysto teoretyczne, bo jeśli tylko w co drugiej komórce jest roztocze, to rodzina ma już co najmniej 5108 : 2 = 2554 roztoczy. Z drugiej strony zdarzało mi się w czerwcu znaleźć na jednej larwie trutowej trzy roztocza i rodzina była do miodobrania utrzymywana w pełnej sile, aż do możliwości zastosowania środków chemicznych.
Jeśli pszczoła opanowana warrozą ma skrócone życie o 50%, można przyjąć, że wycinając jedną ramkę ratujemy życie 5108 pszczołom.
Przy 4-rokrotnym wycinaniu w sezonie zyskujemy:
5108x4=20432 pszczoły.
2. Ile przez to zyskamy miodu:
Według Wernera Gekelera /Pszczoły- poradnik hodowcy, Wyd. RM, Warszawa, 2007, str. 43/ w rodzinie, w różnych okresach, jest następująca ilość czerwiu:
VII – 35000
VIII- 30000
IX – 28000
X - 15000
XI - 0
XII - 0
I - 2000
II - 2000
III - 5000
IV – 20000
V - 35000
VI – 35000
Razem : 207000
Ta ilość pszczół wytwarza dla siebie 90 kg miodu, a nam daje średnio 15 kg. Razem 105 kg. Zatem jedna pszczoła w sezonie wytwarza:
105 : 207000 = 0,00051 kg. miodu.
Jeśli uratujemy życie 20432 pszczół otrzymamy:
20432 x 0,00051 = 10,42 kg. miodu.
STRATY
3. Ile stracimy miodu:
Jedna ramka zasklepionego czerwiu trutowego kosztuje jedną ramkę miodu. W przypadku ramki wlp. to daje 2,8 kg. Wyhodowaliśmy 4 ramki czerwiu trutowego, czyli:
2,8 x 4 = 11,2 kg
BILANS
Zatem te zabiegi kosztowały 11,2 kg miodu a zyskaliśmy10,42 kg miodu, czyli wycinając czerw trutowy z ramki pracy straciliśmy 0,78 kg miodu od jednej rodziny w całym sezonie.
Sposób drugi i chyba bliższy rzeczywistości:
Obliczyliśmy, ze przez wycięcie jednej ramki czerwiu trutowego ocaliliśmy życie 5108 pszczół. Równocześnie wiemy, że ramka czerwiu kosztuje ramkę miodu.
Ramka wlp. ma 3,4x2,4x800 = 6528 komórek pszczelich i tyle wygryza się pszczół.
Czyli jedna pszczoła jest warta:
2,8:6528 = 0,0004289 kg miodu.
Wykazaliśmy poprzednio, że wycięcie jednej ramki czerwiu trutowego ratuje życie 5108 pszczołom.
Te pszczoły są warte:
5108 x 0,0004289 kg = 2,19 kg. miodu.
Wycinając ramkę czerwiu straciliśmy 2,8 kg. miodu. Czyli na jednej ramce straciliśmy:
2,8 – 2,19 = 0,61 kg. miodu.
Przy czterech ramkach stracimy:
0,61 x 4 =2,437 kg. miodu.
Czyli strata miodu odpowiada proporcji ilości komórek pszczelich w stosunku do ilości komórek trutowych jakie się mieszczą w ramce.
Prawo to wynika z proporcji:
6528 : 5108 = 1,278 i 2,8 : 2,19 = 1.278
Można je ująć wzorem:
S=P/T[kg]
Gdzie T – ilość komórek trutowych
P – ilość komórek pszczelich
S – strata miodu w kilogramach
W tych obliczeniach założyłem, że ramka czerwiu kosztuje ramkę miodu. Nie brałem pod uwagę faktu, że zaniechanie wycinania zasklepionego czerwiu trutowego prowadzi do wychowu dojrzałych trutni, które wprawdzie mają pewną rolę „stabilizacyjną” w rodzinie pszczelej, ale wychowywane w nadmiernej ilości też uszczuplają zapasy miodu.
Spróbujmy policzyć ile to może kosztować miodu:
Jeśli przyjąć, że rodzina w ilości 207000 w całym sezonie potrzebuje 90 kg miodu, to jedna pszczoła potrzebuje:
90 : 207000 = 0,00043 kg miodu.
Są różne doniesienia co do długości życia trutni: od 14 do 54 dni (Pszczelnictwo, Wydawnictwo Promocyjne Albatros, Szczecin 1998, str. 213). Załóżmy, że żyją średnio 35 dni. Załóżmy, że zjedzą tylko tyle miodu co pszczoła, czyli 0,00043 kg. Jeśli wycinając ramkę wlk. ograniczymy ich wychów o 5108 szt. zyskamy:
5108 x 0,00043 =2,19 kg miodu.
Dodając do tego 2,19 kg uzyskane przez uratowanie życia 5108 pszczołom mamy:
2,19 + 2,19 = 4,38 kg.
Czyli zamiast stracić zyskujemy:
4,38 – 2,8 = 1,58 kg miodu przez wycięcie jednej ramki wlk.
Wycinając 4 razy w sezonie zyskujemy:
1,58x4 = 6,32 kg miodu.
Wnioski
Powyższa analiza wskazywałaby, ze wycinanie ramki pracy nie tylko nie uszczupla zbiorów miodu ale wręcz może przynieść znaczne zyski w zbiorach.
Wiem, że moich rozważań nie można traktować jako dokładne odwzorowanie faktycznych wartości. Przyroda jest bardziej skomplikowana i takie uproszczone, teoretyczne rachunki nie mogą zobrazować tych zjawisk.
Jedynym rozstrzygającym dowodem mogłyby być wyniki doświadczeń z użyciem dużej ilości rodzin w jednej pasiece i pochodzących z tej samej linii.
Niemniej tymi obliczeniami chciałbym sprowokować kolegów do rewizji opinii, że stosowanie ramki pracy skutkuje tylko stratami związanymi z niepotrzebnym wychowem czerwiu trutowego.
W praktyce nie za każdym razem dopuszczam do zaczerwienia ramki pracy. Jeżeli przy poprzedniej kontroli ramki pracy nie zauważyłem roztocza na czerwiu trutowym, to następnym razem wycinam ramkę przed zaczerwieniem nie dopuszczając do wychowu trutni.
Ramka pracy służy ponadto do łatwej i szybkiej oceny nastroju rodziny. Dokładnie opisuje to Wanda Ostrowska; GOSPODARKA PASIECZNA – Wydawnictwo „Sądecki Bartnik”, Nowy Sącz 1998 – str. 174:
…"Przeglądu nie wymagają rodziny, które budują w ramce pracy języczki plastra z komórkami pszczelimi albo pszczelimi i trutowymi, ale zalewane nektarem…
…Budowa tępych, pojedynczych plasterków z komórkami trutowymi, które matka zaraz zaczerwia, sygnalizuje początek nastroju rojowego…
…Bardziej radykalnej interwencji wymagają rodziny, którym od ubiegłego przeglądu przybył niewielki tylko i wąski języczek, mimo że pod beleczką wiszą 2 – 3 łańcuszki woszczarek. Tu rozpoczyna się już przedrójkowe bezrobocie…
…Natychmiastowego przeglądu i interwencji wymagają rodziny, u których stwierdzimy pod beleczką obecność miseczek matecznikowych lub zupełny brak zabudowy"…